NOTAS
(1)
De Saturnalibus, I, XII.
(2) Fastos, I, 27-28: Tempora digereret qum
conditor urbis, in anno constituit menses quinque bis esse duo.
(3)Op.
Cit. 33-36:
Quod satis est, utero matris dum prodeat infans;
hoc anno statuit temporis esse satis.
Per totidem menses a funere coniugis uxor
sustinet in vidua tristia signa domo.
(4)Op.
Cit. III, 122-126:
Hic numerus magno tunc in honore fuit
seu qui tot digiti per quos numerare solemus
seu quia bis quino femina mense parit
seu quod ad usque decem numero crescente venitur
principium spatii sumitur unde novis.
(5)
Censorino, De die natali XX
(6)Fast.,
III 151: “Pompilius menses sensit abesse duos”
(7)”Atque (Numa) omnium primum ad cursum lunae in
duodecim menses
discribit annum”.
(8) Cens.,Op.cit.: “Sed, unus dies abundaret, aut per
imprudentiam accidit, aut,
quod magis credo, ea superstitione qua impar numerus
plenus et magis faustus habebatur”.
Egloga
VIII: “...numero deus impare gaudet”.
“Ob
hoc caeteris infaustior est habitus”.
De
Saturn. I, 13.
De
lingua latina, I, VI,XIII: “Terminalia, quod is dies anni
extremus constitutus; duodecimus enim mensis fuit Februarius, et
quom intercalaretur, inferiores quinque dies duodecimo demuntur
mense”.
Fast.,
II, 685-686:
Nunc
dicenda mihi regis fuga: traxit ab illa sextus ab exrtremo nomina
mense dies.
Macr., Op.cit.,I, XIII.
Macr.,Op.cit.,I,XXX: “Hoc quoque errore iam cognito,
haec species emendationis inducta est. .Tertio quoque octennio ita
intercalandos dispensabant dies tu non nonaginta, sed sexaginta sex
intercalarent, compensatis viginti et quattuor diebus pro illis qui
per totidem annos supra Graecorum numerum creverant”.
I.
Errandonea. de. Labor, 1954. Pág. 1775.
Macr.,
Op.cit., I, XIII: “Nam illi (Graeci) confecto ultimo mense, Romani
non confecto Februario sed post vicesimum et tertium diem eius
intercalabant Terminalibus scilicet iam perfectis: deinde reliquos
Februarii mensis dies, qui erant quinque, post intercalationem
subiunebant”.
Ov.,
Op. Cit., III, 3-4: Forsitan ipse roges quid sit cum Marte poetae.
A te, qui canitur , nomina mensis habet.
Ov.
Op.cit., III, 73-76:
Arbiter
armorum, de cuisus sanguine natus
Credor...
A
te principium Romano ducimus anno.
Primus
de patrio nomine mensis eat.
Ov.,
Opo., cit., III, 98-100:
(Romulus)Sanguinis auctori tempora prima dedit
Nec
totidem veteres, quot nunc, habuere Kalendas.
Ille
minor geminis mensibus annus erat.
135
Neu dubites primae fuerint quin ante kalendae
Op.cit.,
XXII: “…Romulus…quidem duos primos a parentibus suis nominasse
martium a Marte patre”.
Op.cit.,
VI, 33: “Mensium nomina fere aperta sunt, si a Martio ut antiqui
constituerunt numeres. Nam primus a Marte”.
Op.cit., I, XII: “… Annum suum … qui annus
incipiebat a Martio… Haec fuit Romuli ordinatio qui primum anni
mensem genitori suo Marti dicavit…”
V,33,5:”Martius appellatus propter Martem Romanae
gentis auctorem, vel quod eo tempore cuncta animantia agantur ad
marem et ad concumbendi voluptatem”.
Op.cit.,I,39:”Martis
erat primus mensis, venerisque secundus”.
Op.cit.
:”Secundus, ut Fulvius scribit et Iunius, a venere quod ea sit
Aphrodite;quoius nomen ego antiquis literis quod nusquam inveni,
magis puto dictum quod ver omnia aperit, Aprilem”.
Op.cit.: “Utque fero Marti primam dedit ordine
sortem...sic Venerem...alterius voluit mensis habere locum...”.
Op. cit.:
57
Ille suos semper venerem Martemque parentes
61 Sed Veneris mensem Graio sermone notatum
62 Auguror; a spumis est Dea dicta maria.
Op. cit. 85-90;115-116:
85Quo non livor abit? Sunt qui tibi mensis honorem
86Eripuisse
velint, invideantque, Venus,
87
Nam quia ver aperit tunc omnia densaque cedit
88
Frigora asperitas foetaque terra patet
89
Aprilem memorant ab aperto tempore dictum
90
Quem Venus iniecta vindicat alma manu
115
Hanc quisque itulo mensis spoliare secundi
13
Ut tamen noris quibus advoceris
14 Gaudiis, Idus tibi sunt agendae
15 Qui dies mensem Veneris marinae
16 Findit Aprilem.
Numa; De die natali XXII; De Saturnalibus,
I, XII; Etim.33,7.
Iliada,
V, 31: “Ares, Ares, funesto para los mortales, manchado de
sangre”.
Tertius a maioribus Maius.
1 Quaeritis unde putem Maio data nomina mensi?
2
Non satis est liquido cognita causa mihi.
23
Donec Honos placidoque decens Reverentia vultu
24
Corpora legitimis imposuere toris.
25
Hinc sata Maiestas; hos est dea censa parentes
71
Romulus hoc vidit; selectaque pectora Patres
72
Dixit:ad hos urbis summa relata novae.
73
Hinc sua maiores posuisse vocabula Maio
74
Tangor, et aetati consuluisse suae
75
“Et Numitor dixisse potest: Da, Romule, mensem
76 Hunc senibus;nec avum sustinuisse nepos”.
103
At tu materno donasti nomine mensem
104 Inventor curvae, furibus apte, fidis.
427 Mensis erat Maius, maiorem nomine dictus.
428
Qui partem prisci nunc quoque moris habet.
Diccionario de la mitología griega y romana. Ed.
Labor, 1965, pág.335.
Ídem.
Cens. Op. cit. XXII
Op.cit., VI, 33: “Quartus a iunioribus dictus
iunius”.
V, 78: “Iunius, a iuvenum nomine dictus habet
VI, 88 “Iunius est iuvenum, qui fuit ante, senum”.
1
Hic quoque mensis habet dubias in nomine causas
2 Quae placeant, positis omnibus,
ipse leges.
25
Nec tamen ignores, vulgique errore traharis;
26 Iunius a nostro nomine nomen habet
27 Est aliquid nupsisse Iovi, Iovis ese sororem
35 An potuit Maio pellex dare nomina mensi?
36 Hic honos in nobis invidiosus erit?
59
Inspice quos habeat memoralis Aricia Fastos,
60 Et populus Laurens Lanuviumque meum;
61 Est illic mensis Iunius; inspice Tibur
62 Et Praenestinae moenia sacra deae.
VI,
75 At decus omne mihi contigit origine mensis,
76 Unicus est de quo sollicitamur, honor.
-
VI,
93 Haec ubi narravit Tatium, fortemque Quirinum
94 Binaque cum populis regna coisse suis;
95 Et Lare communi soceros generosque receptos
96 His nomen iunctis Iunius, inquit, habet.
97 Dicta triplex causa est; at vos ignoscite, divae
98 Res est arbitrio non dirimenda meo
Op.cit.,XXII: “Iunium quoque potius quam
iunioribus”.
Op.cit.,I,
XII:”...Iunonius...apud maiores quoque nostros haec aappellatio
mensis diu manserit, sed, post, detritis quibusdm literis, ex
Iunonio Iunius dictus est”
Op.
cit., V, 8 y 9: “...Sequentem vero minoribus Romani
consecraverunt. Unde et Iunius dicitur”.
Op.
cit.,III, 148-149
Denique quintus ab hoc (Martio) fuerat Quintilis et
inde incipit: a numero nomina quisquis habet.
(55)
Op. Cit., V, 11: “Pro eo quod denarius numerus praecedentes
numeros claudit” (december).
(56)
“Ad hos qui additi, prior a principe deo Ianuarius
appellatus”.
At
Numa nec Ianum nec avitas praeterit umbras Mensibus antiquis
apposuitque duos.
Ianurarius
mensis a Iano dictus vel qui limes et ianua sit anni.
Cardeam a cardinibus appellatam, Limentinum a limine,
ipsum Ianum a ianua.
Op.
cit., II, 51
Primus
enim Iani mensis quia ianua prima est.
Op.
Cit., VI, 34.
Op.cit.,
II, 31-33
Mensis
ab his dictus secta quia pelle Luperci
Omnem
solum lustrant idque piamen habent;
Aut
quia placati sunt tempora pura sepulcris.
“Cum fit sacrum purgatorium., quod vocant Februum,
unde mensis nomen accepit”.
Op. cit., “Secundum dicavit Februo deo qui
lustrationum potens creditur. Lustrari autem eo mense civitatem
necesse erat quo statuit ut iusta Diis Manibus solverentur”.
Op.
Cit., V, 33, 4
Op.
cit., VI., 13: Duodecimus enim mensis fuit februarius.
Op.
cit.,II, 47-54:
Sed
tamen, antiqui ne nescius ordinis erres,
Primus,
ut est. Iani mensis et ante fuit:
Qui sequitur Ianum, veteris fuit ultimus anni;
Primus enim Iani mensis, quia ianua prima est
Qui
sacer est imis Manibus, imus erat.
Postmodo
creduntur spatio distantia longo
Tempora
bis quini continuasse viri.
I,
XIII. “(Numa)... de duobus priorem Ianuarium nuncupavit, primumque
anni esse voluit”.
Op. cit.:”Omni autem intercalationi mensis Februarius
deputatus est quoniam is ultimus anni erat”.
Periochae
fragmenta. Pars IV. Libri XLI-XLV. Bibliotheca Teubneriana. de.
1959. “Consules anno quingentesimo nonagesimo octavo ab urbe
condita magistratum Kal. ian. inire coeperunt”.
Sila
había abolido la Lex Domitia, 104 a.C., la cual confiaba al pueblo
la elección del Pontifex Maximus, y la restituyó al Colegio de los
pontífices. César luchó con todos los medios a su alcance para
conseguir que entrara de nuevo en vigor esta ley y que la elección
del Pontifex Maximus dependiera otra vez del pueblo.
Att.,5,9,2:
“Memento curare per te et per omnes nostros, in primis per
Hortensium, ut annus noster maneat suo statu, en quid novi
decernatur. Hoc tibi ita mando ut dubitem an etiam te rogem ut
pugnes ne intercaletur... annum quidem utique teneto”.
Fam.,
7,2,14.”Quotidie vota faciamus ne intercalaretur”.
Macr.
Op.cit.,I,XIV
(74a) Nam ideo novos dies circa finem cuiusque mensis
inservit, ubi finem omnium quae in mense erant, reperit feriarum
adiectosque a se dies fastos notavit, ut maiorem daret actionibus
libertatem;et non solum nullum nefastum sed nec comitialem quemquam
de adiectis diebus instituit, ne ambitionem magistratum augeret
adiectio”
Op.cit.,I,XIV:
“Nam cum oporteret diem qui ex quadrantibus confit, quarto quoque
anno confecto, antequam quintus inciperet, intercalare:illi quarto
non peracto sed incipiente intercalabant”.
Suet.,
Caes., 76
Op.
cit., XXII
Como
en el mes de sextilis el emperador Augusto había iniciado su primer
consulado también, guiando bajo su mando supremo a sus legiones
leales, desde el Janículo había entrado tres veces en Roma como
general victorioso; en este mes había sometido a Egipto bajo el
poder del pueblo romano y en este mes había puesto fin a las
guerras civiles; por estas razones, al haber sido y ser este mes muy
favorable para este imperio, el senado ha decidido que este mes se
llame Augustus.
Suetonio, en Augusto, 22 nos dice que Augusto
entró dos veces en Roma con los honores de un triunfo menor; la
primera, después de la batalla de Filipos; la segunda, después de
la guerra de Sicilia. Celebró tres triunfos máximos para conmemorar
sus victorias en Dalmacia, Accio y Alejandría; cada uno de tres días
de duración. (Los honores del triunfo podían ser mínimos o
máximos. En el primer caso, el general vencedor a pie entraba en
Roma; en el segundo, en una carroza).
(79)
Suet. Aug. 94,9: “M. Cicero... somnium pristinae noctis
familiaribus forte narrabat”.
Caes.
B. G. IV, 14, 3: “Milites nostri, pristini diei perfidia
incitati, in castra inruperunt”.
Macr.
De Saturnalibus, “Die pristine” eodem modo dicebatur, quod
significabat die pristino, id est priore; quod nunc pridie dicitur
converso compositionis ordine quasi “pristino die”.
(80)
Delectarunt me epistolae tuae; quas accepi uno tempore duas ante diem
II Kal. Ad Atticum, IV, XI (Teubner).
La
carta está escrita en Cumas en el a.u.c. 699. Hay una nota en la que
se lee: ante diem II Kal. (m)= Editio Manutiana; AN a.d.V K. Datas
vel datas a.d. K. (W)= Wurzaburg.
En
otra del a.u.c. 704, dirigida también al mismo, y escrita en Éfeso,
aparece II Kal. Octobres.
Igualmente
una llamada: II Kal. (Z); pridie K. MRIB (Z est codex Tornaesianus.
M =Mediceus. R=Romana. B= Balliolensis ).
Por
último, una tercera desde Arpinas del a. u.c.708, XII,I: “Quo die
venissem, id est II Kal.”
De
nuevo la aclaración: II K. (m). .prid. Kal. Or; B
V. Kal. La lectura de estos II Kal. Siempre es la misma:
pridie Kal. O V Kal.
a)
Fam., 6,4,2: “Ego idem tamen cum a.d. V K. Intercalares
priores, rogatu fratrum tuorum venissem mane ad Caesarem”.
b) Ad Att., VI, 1,1 Accepituas Litteras a.d. V
terminalia Laodiceae
(82) Plin. N.H. VII, LX
(83)
Op. Cit., I, 15, 11, Macrobio
I,
15, 17 (Macrobio)
V,
33, 13: “Idus autem plerique Latinorum ab edendo dictum putant,
quod hi dies apud veteres epularum essent”.
Etim.V,32.
IDEM
A. ET VAL(ENTINI)ANUS CAES. ASCLEPIODOTO P(RAEFECTO)
P(RAETORI)O. Dominico, qui septimanae totius primus est dies...
